Pegaz – wyobrażenie skrzydlatego konia jest znane od setek lat. Za czasów rzymskich stał się symbolem nieśmiertelności, a w czasach nowożytnych – symbolem natchnienia. Wizerunek pegaza możemy spotkać na wielu działach sztuki: obrazach, budynkach, ale także w logotypach różnych firm, wydawnictw czy organizacji związanych przede wszystkim ze sztuką. Nic dziwnego, że starożytni również na nocnym niebie potrafili doszukać się symbolu tego zwierzęcia. Zapraszamy na kolejny wpis z serii – Poznajemy Gwiazdozbiory.
Gwiazdozbiór Pegaza to siódmy w kolejności największy gwiazdozbiór nieba, mimo że gwiazdy wyznaczają tylko połowę sylwetki konia. Najbardziej charakterystyczny element tego gwiazdozbioru tworzą cztery gwiazdy które wyznaczają wierzchołki olbrzymiego kwadratu, stanowiącego korpus Pegaza.
Mitologia
Pegaz był potomkiem Meduzy zwanej inaczej Gorgoną. Młoda Meduza uległa urokowi Posejdona – boga mórz. Niestety miejscem uwiedzenia była świątynia Ateny. Bogini oburzona tym świętokradztwem zamieniła Meduzę w odrażające stworzenie, o wijących się wokół głowy wężach zamiast włosów, i wzroku który zamieniał ludzi w kamień. Gdy Perseusz ściął głowę Meduzie, bezpośrednio z jej krwi (lub z krwi zmieszanej z ziemią lub pianą morską) narodził się Pegaz – skrzydlaty koń oraz jego brat olbrzym Chrysaor.
Narodziny Pegaza i Chrysaora. Obraz autorstwa Edwarda Burne-Jonesa. Źródło.
Historia skrzydlatego konia występuje w kilku mitach i jest powiązana z dwoma greckimi herosami: Perseuszem i Bellerofontem oraz z Zeusem. W jednym z nich po swoich narodzinach odleciał na górę Helikon, zamieszkaną przez muzy. Za uderzeniem kopyta Pegaza, u podnóża góry Helikon, miało wytrysnąć źródło natchnienia poetów – Hippokrene.
W innej historii, Perseusz dosiadając Pegaza przybył z pomocą księżniczce Andromedzie.
W jeszcze innym miecie, historia Pegaza związana jest z herosem Bellerofontem, który dzięki pomocy Ateny i otrzymanego od niej złotego wędzidła zdołał go dosiąść. Razem doświadczyli wielu przygód m.in. podczas starcia z Chimerą, czy też podczas wojny przeciwko Amazonkom. Pod koniec życia Bellerofont próbował przy pomocy Pegaza dostać się na Olimp, by dosięgnąć bogów. Jednak w tym przedsięwzięciu przeszkodził mu Zeus, strącając herosa z grzbietu konia. W konsekwencji na Olimp dostał się sam Pegaz, gdzie został przyjęty do stajni Zeusa. Do końca swoich dni służył Zeusowi, któremu przynosił grzmoty i błyskawice. Po jego śmierci Zeus, za wierną służbę umieścił Pegaza na niebie.
Gwiazdozbiór Pegaza na starej mapie nieba. Źródło.
Widoczność
Gwiazdozbiór Pegaza jest najlepiej widoczny na jesiennym niebie we wrześniu i październiku. Od północy gwiazdozbiór graniczy z konstelacją Andromedy i Jaszczurki, ze wschodu i południa z konstelacją Ryb i Wodnika, natomiast od zachodu ze Źrebięciem, Delfinem, Liskiem i Łabędziem. Na porannym niebie Pegaz widoczny jest od maja, natomiast znika z nieba wieczornego w lutym.
Zdjęcie gwiazdozbioru Pegaza. Źródło.
Gwiazdy
W gwiazdozbiorze Pegaza jest tylko pięć gwiazd o jasności powyżej +3 mag. Najjaśniejszą gwiazdą konstelacji jest Enif (ε Pegasi) której jasność wynosi +2,38 mag. Charakterystyczny asteryzm Kwadratu Pegaza tworzą gwiazdy: Scheat (β Pegasi; +2,44 mag), Markab (α Pegasi; +2,49 mag), Algenib (γ Pegasi; +2,83 mag) oraz Alpheratz (α Andromedae, +2,05 mag). Ta ostatnia znajduje się na granicy gwiazdozbiorów Andromedy i Pegaza. Dawniej wchodziła w skład gwiazdozbioru Pegaza jako Delta (δ ) Pegasi, jednak na skutek zmian w granicach gwiazdozbiorów, znalazła się poza pierwotną konstelacją do której była zalicza. 
Mapa gwiazdozbioru Pegaza. Źródło: Program Nocny Obserwator.
Obiekty głębokiego nieba
M15 – gromada kulista odkryta przez przez Jean-Dominique Maraldiego w 1746 roku, podczas obserwacji komety. Messier dodał ją do swojego katalogu w 1764 r. Jest to dość jasna gromada kulista (+6,3 mag) dostrzegalna już w lornetce. W teleskopie zobaczymy wyraźnie jaśniejsze centrum, a przy większej aperturze jesteśmy w stanie dostrzec pojedyncze gwiazdy na jej brzegach. Odnajdziemy ją przedłużając linię łączącą gwiazdy Biham (θ Pegasi) i Enif (ε Pegasi), o około 4,2 stopnia od tej ostatniej.
Messier 15. Źródło
NGC 7331 – galaktyka spiralna. Została odkryta przez Williama Herschela w 1784 roku. Galaktyka odwrócona jest do nas bokiem ale nie całkiem, dzięki czemu możemy zaobserwować zarówno jej krawędzie jak i centrum. Pod ciemnym niebie warto pokusić się na jej obserwacje przez średniej wielkości lornetkę, lecz nie zobaczymy więcej niż słabą rozmytą plamkę. O wiele więcej zobaczymy w teleskopie. Znajduje się około 2,7 stopnia na wschód od gwiazdy π Pegasi (+4,25 mag).
NGC 7331. Źródło
NGC 7814 – galaktyka Małe Sombrero. Odkryta również przez Williama Herschela w 1784 roku. Nazwę zawdzięcza galaktyce M104 (Sombrero), która stanowi jej większą kopię. Ze względu na jasność (+11,6 mag) i niewielkie rozmiary kątowe, najlepiej obserwować ją przez co najmniej średniej wielkości teleskop. Odnajdziemy ją 2,6 stopnia na zachód od Algenib (γ Pegasi), i około 12 minut kątowych od gwiazdy HIP 199 (+7,2 mag).
Galaktyka Małe Sombrero. Źródło
Kwintet Stephana – jest to grupa pięciu galaktyk w skład której wchodzą NGC 7320, 7317, 7318A, 7318B i 7319. Została odkryta w 1877 roku przez Édouarda Stephana z Uniwersytetu w Marsylii. Mimo że w skład grupy wchodzi pięć galaktyk, tylko 4 są powiązane ze sobą grawitacyjnie. NGC 7320 w rzeczywistości znajduje się dużo bliżej nas, niż pozostałe galaktyki. Cała grupa galaktyk ze względu na jasność poszczególnych składników jak i rozmiary, jest poza możliwością obserwacji wizualnych przez średniej wielkości teleskopy. W Atlasie Osobliwych Galaktyk, gromada ta została skatalogowana jako Arp 319.
Arp 319. Źródło
