Już od jakiegoś czasu, każdej pogodnej nocy, możemy obserwować jasny, pomarańczowy punkt który z każdą godziną pnie się coraz śmielej do góry. To oczywiście Mars, który zbliża się do Ziemi, zwiastując tym samym świetne warunki do jego obserwacji podczas opozycji, która przypada 14 października tego roku. Mamy więc najlepszy czas na podziwianie czerwonej planety w ciągu tego sezonu obserwacyjnego. Zapraszamy do lektury wpisu poświęconego właśnie opozycji oraz informacjom przydatnym podczas obserwacji Marsa
Rozdział 1. Ogólna charakterystyka opozycji Marsa
Opozycja to sytuacja gdy zarówno planeta jak i Słońce znajdują się dokładnie po przeciwnych stronach względem Ziemi. Przypada ona zawsze blisko czasu gdy odległość między Ziemią a drugą planetą jest najmniejsza. Okolice opozycji to najlepszy czas na obserwacje planet.
Mars okrąża Słońce po zewnętrznej względem Ziemi orbicie w ciągu 687 dni ziemskich. Jednak do opozycji czerwonej planety dochodzi co około 780 dni – jest to tzw synodyczny okres obiegu.
Jednak każda opozycja jest inna ze względu na to, że orbity zarówno Ziemi jak i Marsa nie są idealnymi okręgami, lecz elipsami. Powoduje to, że podczas każdej opozycji, odległości między planetami są inne. Najmniejsza odległość jaka może dzielić obie planety w okolicach opozycji wynosi około 54 miliony kilometrów a największa około 103 miliony kilometrów. Konsekwencją tych zmian odległości są zmiany średnicy kątowej tarczy Marsa.
Grafika przedstawiająca odległości pomiędzy Marsem a Ziemią podczas opozycji Marsa w latach 2018–2035, widziane sponad płaszczyzny ekliptyki, w układzie geocentrycznym. Źródło.
Wielka Opozycja Marsa z 2003 roku, była czasem gdy doszło do największego zbliżenie Marsa do Ziemi w ciągu ostatnich 60 tys. lat. 27 sierpnia 2003 obie planety zbliżyły się na odległość 55 758 006 km (0,372719 au), natomiast opozycja czerwonej planety przypadała kolejnego dnia, a sam Mars trzy dni wcześniej przeszedł przez peryhelium (najbliższy Słońcu punkt na orbicie), przez co warunki same w sobie były niezwykłe.
Na szczęście wielkie opozycje Marsa nie są tak bardzo rzadkie i przypadają one średnio co 15-17 lat, a różnice w odległościach podczas największych zbliżeń nie są szczególnie wielkie, w porównaniu do rekordowego zbliżenia z 2003 roku. Ostatnią Wielką opozycję Marsa mieliśmy 27 lipca 2018 roku, a kolejna przypadnie w roku 2035, kiedy to odległość między Ziemią a czerwoną planetą będzie wynosić 57,101 mln km.
Porównanie rozmiarów tarczy Marsa podczas wielkich opozycji oraz tegorocznej. Wizualizacja na podstawie programu Stellarium.
Rozdział 2. Warunki obserwacyjne podczas tegorocznej opozycji
Mars widoczny jest przez całą noc w gwiazdozbiorze Ryb. W okolicach opozycji Mars zawsze porusza się na niebie ruchem wstecznym. Termin ruch wsteczny lub retrogradacja oznacza sytuację, w której planeta cofa się w swojej wędrówce na tle gwiazd. Gdy Mars zbliża się do opozycji, a Ziemia w swojej wędrówce po orbicie powoli dogania i następnie wyprzedza poruszającego się wolniej Marsa, dochodzi wtedy do wizualnego cofania się pozycji czerwonej planety na tle gwiazd, kreśląc na niebie pętlę lub zygzak .
Przykład ruchu wstecznego Marsa na przełomie 2009 i 2010 roku. Źródło.
Położenie Marsa na tle gwiazd w okresie od 1 października do 31 grudnia 2020 roku, w odstępie co jeden dzień. Wizualizacja na podstawie programu Stellarium.
Okres wokół opozycji jest najlepszym momentem na obserwacje planet. Najlepsze warunki rozpoczynają się około miesiąc przed i kończą miesiąc po opozycji.
1 października Mars wschodzi około godziny 19:00, a góruje o 01:35, natomiast w dniu opozycji wschodzi około 18:00, a góruje o 00:30. Im wyżej planeta będzie znajdować się na niebie, tym lepsze będziemy mieli warunki do obserwacji tarczy czerwonej planety.
W momencie opozycji Mars będzie więc czwartym najjaśniejszym obiektem na niebie (po Słońcu, Księżycu i Wenus), osiągając -2,62 magnitudo, a rozmiary jego tarczy wyniosą 22,34 sekundy kątowe.
Największe rozmiary kątowe tarcza planety osiągnie w okolicach 6 października i wyniosą one 22,57 sekundy kątowej.
Rozmiary kątowe Marsa w październiku 2020 r. Wizualizacja na podstawie programu Stellarium.
Rozdział 3. Porady sprzętowe
Przy pomocy teleskopu o średnicy 50-60mm będziemy mogli dostrzec tarczę planety i jej charakterystyczny, pomarańczowy kolor. Przy większej aperturze i stosowaniu większych powiększeń (powyżej 150x) bez problemu będziemy mogli dostrzec co większe twory na jego powierzchni w tym czapy biegunowe i charakterystyczne detale takie jak ciemniejsze obszary na jego powierzchni, (o ile seeing na to pozwoli).
Idealnymi teleskopami do takich zadań są te długoogniskowe, szczególnie popularne Maskutovy i te systemu Schmidta-Cassegraina, które ze swoją ogniskową i światłosiłą są wręcz stworzone do obserwacji planet.
Przy obserwacjach planet najpopularniejszymi Newtonami niezmiernie ważny jest dobór odpowiednich okularów (o mniejszych ogniskowych dających większe powiększenia). Również przydatna będzie soczewka Barlowa która zwiększa ogniskową (najpopularniejsze: 1,5x, 2x lub 3x), tym samym zwiększając powiększenie.
Należy jednak pamiętać że każdy teleskop ma swoje ograniczone maksymalne możliwości i warto brać pod uwagę maksymalne użyteczne powiększenie teleskopu (przy dobrych warunkach wynosi ono około: 2 x apertura teleskopu (w milimetrach)).
Zaleca się także używanie kolorowych filtrów, które pomogą w obserwacjach szczegółów planety i zwiększają kontrast. Najpowszechniejszymi filtrami do obserwacji Marsa są te w odcieniach pomarańczowego i czerwonego. Warto pamiętać, że filtry zaleca się używać przy większych aparaturach (powyżej co najmniej 8 cali).
Porównanie możliwości różnych filtrów planetarnych. Źródło.
Źródła:
Stellarium
CalSky.com
S. Seip: Atlas nieba. Gwiazdy, obiekty, zjawiska. Wydawnictwo RM. Warszawa 2012.
