Zazwyczaj uwaga miłośników obserwacji nieba jak osób, które zachęciły tytuły artykułów „Noc spadających gwiazd” lub „Setki spadających gwiazd w ciągu godziny!” skierowana jest na roje meteorów, które są bardzo aktywne i potrafią urządzić niezłe widowisko na niebie dając co najmniej kilkadziesiąt zjawisk w ciągu godziny. Jednak są roje, które mimo mizernej aktywności liczonej w kilku sztukach w ciągu godziny, potrafią podgrzać emocje. Do takich rojów z pewnością zaliczają się Taurydy, o których więcej informacji znajdziecie w tym wpisie.
Charakterystyka Taurydów
Zasadniczo wyróżniamy dwa roje Taurydów: Północne i Południowe. Roje te jak sama nazwa wskazuje mają swój radiant w granicach gwiazdozbioru Byka, z którego pozornie zdają się wylatywać. Oba strumienie Taurydów należą do tzw. Kompleksu Taurydów czyli dużej grupy 4 rojów meteorów pochodzących od jednego obiektu macierzystego, jakim jest kometa 2P/Encke, oraz ciał powstałych w wyniku wyrzutu materii z tej komety. Grupa rojów wchodzących w skład kompleksu jest aktywna w październiku i listopadzie. Zalicza się do niej: Październikowe Arietidy, Południowe Taurydy, Północne Taurydy oraz Chi Orionidy. Podstawowe informacje o tych dwóch rojach znajdują się poniżej:
Taurydy Południowe: Okres aktywności: 10 września – 20 listopada Maximum: 10 października ZHR = 5
Prędkość = 27 km/s
Taurydy Północne: Okres aktywności: 20 października – 10 grudnia Maximum: 12 listopada ZHR = 5
Prędkość = 29 km/s
Radianty roju Taurydów Południowych i Północnych. Źródło.
Jak można zauważyć, oba roje mają podobne cechy: bardzo rozciągnięty okres aktywności trwający niemal po 2 miesiące, taki sam wskaźnik ZHR oraz podobną prędkość wchodzenia meteorów w atmosferę.
W oficjalnym kalendarzu IMO można przeczytać, że aktywność obu rojów Taurydów dominuje przez większą część jesieni na obszarze źródła Antyhelionu (umowny rój meteorów występujący przez cały rok, który decyzją Międzynarodowej Organizacji Meteorowej w 2007 roku zastąpił 8 rojów ekliptycznych), do tego stopnia, że w tym okresie Antyhelion jest uważany za nieaktywny. Jasność i względnie niska prędkość wielu meteorów z roju Taurydów czyni je idealnymi celami do astrofotografii, będąc również doskonałym materiałem dla nowicjuszy do ćwiczeń z astrofotografii.
Warto zwrócić uwagę na wyrażenie „jasność i względnie niska prędkość meteorów”. Są to słowa klucze które opisują charakter Taurydów. Jak już pokazały obserwacje z wielu poprzednich lat, Taurydy są często odpowiedzialne za generowanie bardzo jasnych zjawisk, często dorównujące blaskowi Księżyca w pełni. Takie bolidy przez ostatnie lata były widoczne na przełomie października i listopada, co odnotowały różne media krajowe informując o „Kulach ognia nad Polską”.
Z pewnością na dużą liczbę obserwacji tego typu zjawisk przez osoby które na co dzień nie mają wiele wspólnego z obserwacjami astronomicznymi, mają wpływ dwa czynniki: po pierwsze szybko zapadający mrok, kiedy to wiele osób jeszcze spędza czas na zewnątrz i ma możliwość zobaczyć takie zjawisko o ile ono nastąpi, oraz fakt że okres przełomu października i listopada jest związany z odwiedzaniem cmentarzy, również po zmroku. Przed kilku laty do sieci trafiło właśnie zdjęcie bardzo jasnego bolidu, uchwyconego w kadrze podczas robienia fotografii oświetlonego cmentarzem, przez co właśnie z takim właśnie okresem najbardziej kojarzą się Taurydy.
Bolid z roju Taurydów Południowych, 31.10.2015, 19:05 CET. Autorzy: Aleksander i Grzegorz Zielenieccy – Czernice Borowe. Bolid osiągnął jasność ocenianą na około -15 magnitudo. Źródło.
A jak sytuacja dotycząca aktywności Taurydów ma się w tym roku?
Południowa gałąź Taurydów osiąga swoje maksimum 10 października, dzień po pełni, więc blask Księżyca stanowi poważny problem z obserwacjach meteorów. Północne Taurydy osiągają maksimum 12 listopada, 4 dni po pełni i 4 dni przed pierwszą kwadrą Księżyca. Nie należy jednak trzymać się sztywno dat maksimów obydwu rojów, ponieważ obserwacje z poprzednich lat pokazały, że nie ma zbyt wielkiej różnicy w ilości zjawisk zarówno przed i po dacie maksimum jak i w noc maksimum. Było to szczególnie zauważalne u Taurydów Północnych gdzie stawki zbliżone do ZHR podczas maksimum, utrzymywały się przez pierwszą połowę listopada. Warto więc wykorzystać ciemne noce na przełomie października i listopada, podczas których nie będzie przeszkadzał Księżyc.
Warte uwagi
Obserwując meteory, swój wzrok powinniśmy kierować nie tylko bezpośrednio na radiant lub jego najbliższe okolice, ale również w odległości 20-40 stopni od niego. Bez przeszkód powinniśmy wodzić wzorkiem po niebie, gdyż meteory mogą pojawić się w dowolnej części nieboskłonu. Na obserwacje najlepiej wybrać się w miejsca niezaświetlone sztucznym światłem, z dala od miasta.
Powinniśmy również zadbać o odpowiednie przygotowanie i wygodę obserwacji. W październiku i listopadzie wieczory i noce są już dość chłodne, a przy dłuższym prowadzeniu obserwacji chłód może dać się we znaki, dlatego powinniśmy się ciepło ubrać, oraz zabrać ze sobą np. leżak by nie stać i nie nadwyrężać naszej szyi podczas spoglądania w niebo.
Warto również zadbać o przygotowanie dokumentacji z przebiegu obserwacji, która je urozmaici – czy to w formie fotograficznej, filmowej czy też w postaci tradycyjnej w postaci opisu słownego, a może i nawet własnoręcznie wykonanych szkiców. W przypadku meteorów, szczególnie przy zjawiskach jasnych (bolidach), jeśli obserwowaliśmy wizualnie powinniśmy zanotować czas pojawienia się meteoru, kierunek, kolor, zjawiska towarzyszące czy własne spostrzeżenia. Opcji utrwalenia obserwacji jest wiele, a sama dokumentacja takich zjawisk może być zarówno pamiątką jak i cennym źródłem informacji dla nas w przyszłości czy dla innych pokoleń.
Źródła
- Kalendarz astronomiczny na 2022 rok
- https://www.imo.net/files/meteor-shower/cal2022.pdf
- Niebo – poradnik użytkownika. David H. Levy. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
