Przed nami kolejny zimowy miesiąc, a zarazem najkrótszy miesiąc w roku. Długość trwania nocy jest już wyraźnie coraz krótsza, przy zauważalnie wydłużającymi się dniami. Noce mimo to wciąż są długie i warto je wykorzystać na obserwacje nieba, o ile pogoda będzie łaskawa. To co nas czeka na niebie w lutym znajdziecie w tym wpisie.
Słońce – wschody i zachody, długość dnia i wędrówka po niebie
1 lutego Słońce wzejdzie o 7:21 CET a zajdzie o 16:31 CET. Dzień potrwa 9 godzin i 10 minut. Ostatniego dnia tego miesiąca, wschód Słońca przypada około 6:30 CET a zachód o 17:20 CET. Dzień trwa 10 godzin i 50 minut. Różnica w długości dnia między pierwszym a ostatnim dniem miesiąca wyniesie 1 godzinę i 40 minut.
W ciągu miesiąca wysokość górowania Słońca nad horyzontem zwiększy się z około 21 stopni do 30 stopni.
Od początku miesiąca, Słońce będzie wędrować po gwiazdozbiorze Koziorożca, natomiast 16 lutego przejdzie do gwiazdozbioru Wodnika.
*Czasy wschodów i zachodów Słońca podane są dla centralnej Polski (Łódź).
Warto również na bieżąco monitorować aktywność słoneczną, choćby poprzez najprostsze obserwacje plam słonecznych i obliczanie liczby Woolfa. Linki do stron poświęconych aktywności słonecznej znajdują się w zakładce PRZYDATNE LINKI, natomiast w zakładce KOSMOS NA ŻYWO znajdują się aktualizowane zdjęcia i dane dotyczące aktywności słonecznej i pogody kosmicznej.
Księżyc
01.02.2022, 06:46 – Nów
08.02.2022, 14:50 – Pierwsza kwadra
16.02.2022, 17:57 – Pełnia
23.02.2022, 23:32 – Ostatnia kwadra
Apogeum – 11.02.2022, 03:37; wielkość tarczy: 29′ 30.93″
Perygeum – 26.02.2022, 23:25; wielkość tarczy: 32′ 29.62″
Daty najlepszej widoczności młodego sierpa Księżyca:
02.02.2022, 16:33; wysokość nad horyzontem: 10,8°; wiek Księżyca: 33,8 godz. po nowiu
Gwiazdozbiory i nocne niebo
W lutym na nocnym niebie górują: Wielka Niedźwiedzica, Ryś, Bliźnięta, Rak, Lew, oraz bliżej południowego horyzontu wznoszą się gwiazdozbiory Sekstansu, Hydry, północnych rejonów Rufy, oraz Kompasu i Pompy. Od wschodu coraz śmielej wkraczają gwiazdozbiory wiosenne z Panną na czele. To również dobry moment na zwrócenie się jeszcze w kierunku zachodzących gwiazdozbiorów Byka, Woźnicy, Oriona i Jednorożca.
Z najciemniejszymi nocami w tym miesiącu będziemy mieli do czynienia w pierwszych dniach lutego, z uwagi na nów Księżyca wypadający 1 lutego, oraz w ostatnie dni miesiąca z uwagi na ostatnią kwadrę wypadającą 23 lutego. Warto wykorzystać tę okazję do ostatnich w tym okresie typowo zimowym obserwacji nocnego nieba.
Konstelacje widoczne na niebie w lutym, od strony południowej po zenit. Mapka dla 14 lutego, godz. 00:00 CET.
Obiekty głębokiego nieba
Wieczorne i nocne lutowe niebo to żegnanie się z konstelacjami typowo zimowymi i zwracanie się w kierunku gwiazdozbiorów wiosennych. Warto przy tej okazji wykorzystać jeszcze wciąż dobre warunki na obserwacje obiektów w okolicach gwiazdozbiorów Byka i Oriona. W Byku znajdują się dwa bardzo popularne obiekty: gromada otwarta M45 zwana Plejadami i pozostałość po supernowej – M1 czyli Mgławica Krab. Warto również skupić uwagę na siostrzaną dla Plejad gromadę – Hiady, które ze względu na swoje spore rozmiary czasem bywają pomijane w obserwacjach.
W gwiazdozbiorze Oriona oprócz tak bardzo już oklepanej mgławicy M42 (oraz M43 wchodzącą w jej skład) znajdziemy inne obiekty warte uwagi jak przykładowo inny obiekt z katalogu Messiera w Orionie – mgławicę M78. Jest to mgławica refleksyjna, o jasności ok. +8,3 mag. Znajduje się około 2,5 stopnia na północny wschód od gwiazdy Alnitak (ζ Ori +1,85 mag), a do jej obserwacji wystarczy średniej wielkości lornetka lub niewielki teleskop. Poza mgławicami, warto przeczesywać niebo w gwiazdozbiorze Oriona w poszukiwaniu gromad otwartych których tam nie brak, choćby NGC 1981 (będącej północną sąsiadką mgławicy M42) NGC 2169 czy NGC 1662.
Miłośnicy poszukiwań gromad gwiazd mogą również spojrzeć w gwiazdozbiory Bliźniąt (Messier 35), Raka (Messier 44 i Messier 69), czy gwiazdozbiór Jednorożca który mimo że jest stosunkowo słaby to za to jest szczególnie bogaty w gromady gwiazd (np. Messier 50), ze względu na przebiegający przez ten gwiazdozbiór pas Drogi Mlecznej.
Wysoko w zenicie widoczny jest obszerny gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy z wieloma interesującymi obiektami jak choćby para galaktyk M81 i M82, mgławicą M98 czy M40 będącym wyjątkowym przypadkiem obiektu w katalogu Messiera, niebędącym galaktyką, mgławicą czy gromadą lecz asteryzmem dwóch gwiazd. Wielka Niedźwiedzica to na tyle obszerny gwiazdozbiór, że każdy miłośnik obserwacji nocnego nieba znajdzie tam coś dla siebie.
Okolice zenitu oraz widoczne w jego okolicy obiekty głębokiego nieba, 14 lutego, godz. 00:00 CET.
Planety
Merkury – niewidoczny z powodu niekorzystnego położenia ekliptyki względem horyzontu. 16 lutego znajdzie się w maksymalnej elongacji zachodniej (26,28°).
Wenus – po styczniowej koniunkcji dolnej ze Słońcem, przeszła na niebo poranne. Wenus znajdziemy o świcie jeszcze dość nisko nad południowo-wschodnim horyzontem, ale z każdym kolejnym dniem będzie widoczna nieco wyżej i na ciemniejszym niebie.
Przez cały miesiąc, Wenus będzie przemierzać konstelację Strzelca. 1 lutego faza planety będzie wynosić 15,1% przy wielkości tarczy rzędu 49,3 sekund kątowych, natomiast końcem miesiąca faza wzrośnie do 38% a rozmiary tarczy zmaleją do 32 sekund kątowych. Blask planety nieznacznie spadnie z -4,85 mag do -4,72 mag. Elongacja planety względem Słońca wzrośnie z 31 stopni do niemal 45 stopni.
Do obserwacji tarczy i faz planety potrzebujemy przynajmniej lornetki lub niewielkiego teleskopu. Wraz z upływem dni, bez trudu będziemy w stanie zaobserwować rosnącą fazę planety i malejące rozmiary kątowe jej tarczy.
Mars – widoczny na niebie porannym wschodząc na jaśniejącym już niebie. Jednak z powodu wschodu planety krótko przed Słońcem, jego obserwacje będą jeszcze utrudnione. Jasność czerwonej planety nieznacznie wzrośnie, z +1,48 mag na początku miesiąca do +1,24 mag pod jego koniec, a rozmiar kątowy tarczy wzrośnie nieznacznie z 4,3 do 4,7 sekund kątowych.
Jowisz – sezon obserwacyjny Jowisza dobiega już końca. Planeta będzie widoczna jeszcze wieczorem nad południowo-zachodnim horyzontem tylko przez pierwszą dekadę miesiąca, później zginie w blasku zachodzącego Słońca. Blask planety zmaleje z -2,05 mag do -2,03 mag, a rozmiar tarczy z 33,64 do 33,03 sekund kątowych. Do obserwacji Jowisza i jego czterech najjaśniejszych księżyców potrzebujemy co najmniej lornetki, a szczegóły tarczy dostrzeżemy dopiero przez teleskop.
Na początku marca Jowisz znajdzie się w koniunkcji ze Słońcem.
Saturn – niewidoczny z powodu niewielkiej odległości od Słońca. 4 lutego znajdzie się w koniunkcji ze Słońcem.
Uran – widoczny przez pierwszą część nocy w gwiazdozbiorze Barana. W styczniu jasność planety nieznacznie zmaleje z +5,81 do +5,86 magnitudo, a wielkość tarczy planety również nieznacznie spadnie z 3,58 do 3,49 sekund. Obie te różnice w jasności i wielości tarczy są dla obserwatora niezauważalne i bez większego znaczenia praktycznego. Do obserwacji Urana potrzebujemy co najmniej lornetki i ciemne niebo. Dostrzeżenie tarczy planety wymaga większego teleskopu oraz naprawdę dużego powiększenia.
Neptun – tak jak w przypadku Jowisza, również jego sezon obserwacyjny dobiega końca. Widoczny przez pierwszą dekadę miesiąca wieczorem nad południowo-zachodnim horyzontem w gwiazdozbiorze Wodnika, później zniknie w blasku Słońca. Wielkość tarczy planety nieznacznie spadnie z poziomu 2,23 do 2,21 sekund, a jasność Neptuna prawie się nie zmieni z +7,82 do +7,83 magnitudo. Obie te wartości tak jak w przypadku Urana, nie mają wielkiej wartości praktycznej dla posiadaczy nawet większych teleskopów. Do obserwacji Neptuna potrzebne jest ciemne niebo oraz co najmniej lornetka.
Koniunkcje (poniżej 6 stopni)
05.02.2022 – Koniunkcja Marsa z gromadą kulistą Messier 22. Będzie to trudne do obserwacji spotkanie tych dwóch obiektów, ze względu na niskie położenie nad horyzontem i jaśniejące już niebo. O godz. 06:00 CET obiekty będą widoczne ok. 3 stopni nad południowo-wschodnim horyzontem. Odległość między Marsem a M22 wyniesie około 12 minut kątowych czyli mniej niż połowa tarczy Księżyca w pełni. Gromada M22 mimo, że należy do największych i najjaśniejszych gromad kulistych na niebie (jasność +5,10 mag i średnica niemal 30 minut kątowych), to może nie być widoczna właśnie ze względu na warunki (jasne niebo i niskie położenie nad horyzontem).
07.02.2022 – Koniunkcja Księżyca z Uranem w gwiazdozbiorze Barana (wieczorem). Separacja między obiektami podczas w momencie największego zbliżenia (ok. 23:00 CET) wyniesie trochę ponad 1 stopień. Księżyc w fazie 43%.
09/10.02.2022 – Koniunkcja Księżyca z gromadą otwartą Hiad i Plejad. Widoczna całą noc. Do największego zbliżenia Księżyca do Plejad dojdzie wieczorem 9 lutego, gdy obiekty te będzie dzielić 4-5 stopni. Do Hiad Księżyc zbliży się bardziej w drugiej połowie nocy, a separacja między obiektami na 2 godziny przed zachodem wyniesie również 4-5 stopni. Księżyc będzie w fazie 60-63%.
27.02.2022 – Koniunkcja Księżyca z Marsem. Nad ranem, bardzo nisko nad południowo-wschodnim horyzontem (05:45 CET – Księżyc na wysokości niecałych 2 stopni). Separacja między obiektami wyniesie niecałe 5 stopni. Księżyc w fazie 16%.
Inne zjawiska
05.02.2022 – Opozycja planetoidy (20) Massalia. Planetoida znajduje się w gwiazdozbiorze Raka, jej jasność wyniesie +8,5 mag.
24.02.2022 – Zakrycie gwiazdy ρ Oph/ 5 Oph (Rho Wężownika) przez Księżyc. Do zakrycia dojdzie na niebie porannym, około godziny 04:30 CET (dokładna godzina zakrycia dla różnych lokalizacji może się różnić, dlatego warto ją wcześniej sobie sprawdzić dla swojego miejsca zamieszkania). Do zakrycia dojdzie na wysokości około 12 stopni nad horyzontem przy fazie Księżyca wynoszącej 47%. Gwiazda ρ Oph o jasności +4,95 mag zniknie za jasnym brzegiem tarczy Księżyca, natomiast odkrycie nastąpi kilkanaście minut później, około 05:12 CET przy ciemnej, nieoświetlonej części tarczy naturalnego satelity Ziemi.
Mimo niewielkiej jasności tej gwiazdy, warto spróbować zaobserwować tę gwiazdę przy okazji zakrycia ze względu na to, że jest to też gwiazda podwójna. Drugi składnik układu ma jasność +5,70 mag a odległość między nimi wynosi zaledwie 3 sekundy kątowe, co będzie dobrą okazją dla testu rozdzielczości i możliwości naszych teleskopów.
