Tak oto zaczynamy ostatni miesiąc roku kalendarzowego 2020. Grudzień to czas na podsumowanie wszystkiego tego czego mogliśmy doświadczyć i obserwować przez mijający rok. Jednak niebo nie powiedziało jeszcze ostatniego słowa i przygotowało dla nas na zakończenie bardzo interesujące i z pewnością spektakularne zjawisko, które z pewnością uświetni nadchodzący niezwykły świąteczno-noworoczny czas. Zapraszamy na ostatni wpis tego roku, poświęcony przeglądowi nieba w miesiącu grudniu.
Wschody i zachody Słońca
1 grudnia Słońce wschodzi o 7:27 a zachodzi o 15:37. Dzień trwa 8 godzin i 10 minut.
Ostatniego dnia miesiąca, wschód Słońca jest o 7:49 a zachód o 15:43. Dzień trwa 7 godzin i 54 minuty. Różnica w długości dnia między pierwszym a ostatnim dniem miesiąca wynosi 1 godzinę i 28 minut.
Przez grudzień, Słońce będzie wędrować po dwóch gwiazdozbiorach: Wężownika (do 18.12.) i Strzelca (od 18.12.).
21.12.2020 o godzinie 11:02 nastąpi przesilenie zimowe, czyli początek astronomicznej zimy. Słońce tego dnia wzejdzie o 7:47 a zajdzie o 15:35. Najkrótszy dzień roku będzie trwał 7 godzin i 48 minut.
*Czasy wschodów i zachodów Słońca podane są dla centralnej Polski (Łódź) w czasie CET.
Fazy Księżyca
08.12. 2020, 01:37 – Ostatnia kwadra
14.12.2020, 17:17 – Nów
22.12.2020, 00:41 – Pierwsza kwadra
30.12.2020, 04:28 – Pełnia
Perygeum – 12.12.2020; 21:42
Apogeum – 24.12.2020, 17:33
Gwiazdozbiory
Na grudniowym niebie widoczne są jeszcze gwiazdozbiory jesienne takie jak Wieloryb, Ryby, Pegaz, czy Andromeda. Jednak przez większą część nocy górują konstelacje zimowe: Erydan, Orion, Zając, Wielki Pies, Jednorożec, Byk i Woźnica. Zza wschodniego horyzontu powoli pokazują się gwiazdozbiory przełomu zimy i wiosny.
Planety
Merkury – w grudniu niewidoczny
Wenus – powoli kończymy okres obserwacji tej planety na porannym niebie. Elongacja zmaleje 27,5 stopnia do 20,5 stopnia. 1 grudnia Wenus wschodzi około 04:45 CET, natomiast ostatniego dnia miesiąca około 06:20 CET. Przez grudzień Wenus będzie przemierzać konstelację Wagi, Skorpiona i Wężownika. Na początku miesiąca faza planety będzie wynosić 88,7% przy wielkości tarczy rzędu 11,7 sekund kątowych, natomiast końcem miesiąca faza urośnie do 94,1% a rozmiary tarczy zmaleją do 10,7 sekund. Blask planety nieznacznie zmaleje z -3,90 mag do -3,87 mag. Do obserwacji tarczy i faz planety potrzebujemy co najmniej teleskopu, oraz zastosowania dużych powiększeń.
Mars – najkorzystniejszy czas na obserwacje czerwonej planety już za nami. Mimo, że planeta widoczna jest wciąż przez większą część nocy w gwiazdozbiorze Ryb, to jednak warunki do jej obserwacji się pogarszają. W ciągu miesiąca blask planety zmaleje z -1,14 mag do -0,24 mag. Wielkość tarczy również zmaleje z 14,6 do 10,43 sekund kątowych. Również oświetlenie tarczy planety spadnie z 92,4% do 89,1%.
Przy pomocy teleskopu będziemy mogli dostrzec tarczę planety oraz co większe twory na jej powierzchni w tym czapy biegunowe. Jednak w tym celu musimy użyć sporych powiększeń.
Jowisz – Planeta widoczna jest na niebie wieczornym nad południowym i południowo-zachodnim horyzontem, przemierzając gwiazdozbiór Strzelca. Blask planety zmaleje z -2,03 mag do -1,95 mag, a rozmiar tarczy z 34,41 do 32,89 sekund kątowych. Do obserwacji Jowisza i jego czterech najjaśniejszych księżyców potrzebujemy co najmniej lornetki.
Saturn – Planeta podobnie jak Jowisz widoczna jest na niebie wieczornym. Saturn jest jednak wyraźnie słabszy – jego jasność wynosi na początku miesiąca +0,64 mag by końcem miesiąca nieznacznie zmaleć do +0,62 mag. Tarcza planety (razem z systemem pierścieni) zmaleje z 36,49 do 35,52 sekund.
Ważne! Obie planety systematycznie zbliżają się do siebie, a kulminacja tej koniunkcji nastąpi 21 grudnia. Więcej informacji o tej koniunkcji TUTAJ
Uran – widoczny jest większą część nocy w gwiazdozbiorze Barana. W listopadzie jasność planety nieznacznie spadnie z +5,68 do +5,73 magnitudo, a wielkość tarczy planety również nieznacznie spadnie z 3,72 do 3,65 sekund. Obie te różnice w jasności i wielości tarczy są dla obserwatora niezauważalne i jednak bez większego znaczenia praktycznego. Do obserwacji Urana potrzebujemy co najmniej lornetki i ciemne niebo. Dostrzeżenie tarczy planety wymaga większego teleskopu oraz sporego powiększenia.
Neptun – w listopadzie ostatnia planeta widoczna jest przez pierwszą połowę nocy. Wielkość tarczy planety zmaleje z 2,29 do 2,25 sekund. Jasność Neptuna przez miesiąc zmaleje z +7,88 do +7,92 magnitudo. Obie te wartości tak jak w przypadku Urana, nie mają wielkiej wartości praktycznej. Do obserwacji Neptuna potrzebne jest ciemne niebo oraz co najmniej lornetka. Neptuna znajdziemy w gwiazdozbiorze Wodnika.
Koniunkcje
1.12 – 31.12.2020 – Koniunkcja Jowisza z Saturnem. Już coraz mniej dzieli nad od kulminacji wielkiej koniunkcji tych dwóch planet, która nastąpi w przesilenie zimowe. Z każdym dniem miesiąca, obie planety będzie dzieliła coraz mniejsza odległość. 1 grudnia odległość między Jowiszem a Saturnem wyniesie niecałe 2,3 stopnia, 21 grudnia dojdzie do największego zbliżenia obu planet wynoszącego 6 minut kątowych, natomiast ostatniego dnia miesiąca separacja między planetami zwiększy się do nieco ponad 1 stopnia. Obie planety w tym czasie będą mieścić się w polu widzenia większości lornetek, nawet tych dużych o sporych powiększeniach. Warto również dokumentować to zjawisko np. w formie zdjęć – nawet w odstępie kilku dni, obserwując powoli malejącą odległość między planetami, do czego was gorąco zachęcamy.
13.12.2020 – Koniunkcja Księżyca z Wenus. Tego dnia wczesnym porankiem, Księżyc w fazie zaledwie niecałych 3% znajdzie się w koniunkcji z Wenus. Oba obiekty będzie wtedy dzielił dystans nieco ponad 5 stopni. Może się tak zdarzyć, że nie dostrzeżemy Księżyca poniżej Wenus nie tylko ze względu na bardzo małą fazę naturalnego satelity Ziemi, ale również na jego niską wysokość nad horyzontem i jaśniejące już niebo. Warto jednak spróbować swoich sił aby go odnaleźć. Przydatna będzie na pewno lornetka. Obu obiektów szukajmy na wysokości kilku stopni nad południowo-wschodnim horyzontem.
17.12.2020 – Koniunkcja Księżyca z Jowiszem i Saturnem. Wieczorna, dosyć daleka koniunkcja, wynosząca niemal 6 stopni między Księżycem a obiema planetami. Jednak będzie to o tyle efektowne, że obie planety będzie dzieliło mniej niż 0,5 stopnia, a sam Księżyc będzie w fazie wąskiego sierpa (oświetlenie 11%).
25.12.2020 – Koniunkcja Księżyca z Uranem. Do spotkania między tymi obiektami dojdzie w nocy z 24/25 grudnia. Odległość między Księżycem w fazie 77% a siódmą planetą Układu Słonecznego wyniesie około 3,5 stopnia. Ze względu na blask Księżyca, Urana dostrzeżemy dopiero w lornetce.
Obiekty głębokiego nieba
Na grudniowym niebie żegnamy jesienne konstelacje i obiekty głębokiego nieba, a możemy cieszyć oczy obiektami typowo zimowymi. Z pewnością królową zimowych nocy jest M42 – Wielka Mgławica w Orionie, która pod ciemnym niebem widoczna jest nawet gołym okiem. Jednak prawdziwe piękno ukaże nam dopiero w teleskopie. Warto do jej obserwacji użyć teleskopu o jak największej aperturze, a przy tym okularu o niewielkiej/średniej ogniskowej z użyciem filtru mgławicowego UHC lub OIII. Częścią Wielkiej Mgławicy jest również M43 o której warto pamiętać podczas obserwacji. W Orionie znajdziemy również inny obiekt z katalogu Messiera – M78, mgławicę refleksyjną widoczną bez problemu w niewielkich teleskopach.
W okolicach gwiazdozbioru Byka, Oriona, Wielkiego Psa czy Jednorożca znajdziemy wiele interesujących obiektów z różnych kategorii: mgławic – Mgławica Rozeta, Mgławica Stożek, gromady otwarte – M45, Hiady, M50, gromadę Choinka, czy gromady kuliste – M79. Zimowe niebo jest bogate w przeróżne obiekty dzięki czemu z pewnością każdy znajdzie coś dla siebie.
Inne zjawiska
14.12.2020 – maksimum Geminidów. Geminidy są rojem meteorów mających radiant (jak sama nazwa wskazuje) w gwiazdozbiorze Bliźniąt. Aktywność roju przypada między 4 a 17 grudnia każdego roku, z maksimum w okolicach 14 grudnia. Podczas maksimum, każdego roku ZHR bez problemu osiągała wartości ponad 120 meteorów w ciągu godziny (czasem nawet 140 – 150). Prędkość meteorów z tego roju wynosi około 35 km.s co jest wartością średnią wśród pozostałych rojów meteorów.
W tym roku przewidywane maksimum aktywności roju przypada w dniu 14 grudnia, około 1:50 czasu polskiego. Jest to szczególnie korzystny czas dla obserwatorów z północnej półkuli – w tym z Polski, dlatego noc z 13/14 grudnia, będzie najlepszym momentem na obserwacje tego roju. Przewidywania na ten rok wskazują na ZHR w granicach około 150 zjawisk w ciągu godziny.
Radiant roju wschodzi około godziny 17:00 CET. Górowanie roju (na wysokości niemal 70 stopni), przypada około 1:40 CET, a więc w momencie kiedy przewidywany jest czas maksimum.
Dodatkowo w obserwacjach nie będzie przeszkadzał Księżyc, który 14 grudnia będzie w nowiu. Więc o ile pogoda pozwoli, będziemy mogli cieszyć się Geminidami na ciemnym niebie przez całą noc.
Rzadko kiedy możemy cieszyć się tak dobrymi warunkami podczas maksimum tak aktywnego roju.
Źródła:
